Wanneer het nieuwe jaar aanbreekt, heerst er bij veel mensen een heel speciale stemming. In westerse culturen voeren families en vrienden speciale rituelen uit om de kwade geesten van het oude jaar achter zich te laten. Ze staan zo bovendien open voor de nieuwe kansen die de jaarwisseling met zich meebrengt. Het Japanse Nieuwjaar – ‘shōgatsu’ genaamd – speelt in Japan net zo’n belangrijke rol als kerstmis in Europa. Nieuwjaarsdag heet in het Japans ‘Ganjitsu’.
Sinds 1893 wordt het Japanse Nieuwjaar op 1 januari gevierd. Hiermee werd de Gregoriaanse kalender gevolgd, die in 1873 werd ingevoerd. Vóór de invoering van de kalender werd de jaarwisseling in Japan op dezelfde dag gevierd als het Chinese Nieuwjaar. In China wordt het Nieuwjaar ook wel het lentefeest genoemd. Dit interessante feit komt terug in de nieuwjaarswensen, zoals ‘shoshun’ (wat ‘vroege lente’ betekent) of ‘geishun’ (‘de lente verwelkomen’).
108 keer de klok luiden
Op oudejaarsavond bezoeken veel Japanners kort voor middernacht hun lokale tempel voor ‘joya no kane’, waarbij 108 keer een tempelklok wordt geluid. Het getal staat voor de 108 wereldse verlangens en gevoelens van het Boeddhisme, waaronder angst en zorgen. In het oude jaar luidt de klok 107 keer, zodat de mensen hun zonden achter zich kunnen laten. De 108e keer dat de klok luidt betekent het begin van het nieuwe jaar. In sommige tempels, zoals de Todaiji-tempel van Nara of de Chion-in in Kyoto, zijn de klokken zo groot dat er 17 monniken nodig zijn om ze te kunnen luiden.
To protect your personal data, your connection to YouTube has been blocked.
Click on Load video to unblock YouTube.
By loading the video you accept the privacy policy of YouTube.
More information about YouTube's privacy policy can be found here Google - Privacy & Terms.
Al het nieuwe vieren
Een populaire en belangrijke traditie is ‘hatsuhinode’: het begroeten van de eerste zonsopgang van het nieuwe jaar. De Japanners bekijken deze zonsopgang bij voorkeur vanaf een hooggelegen punt, zoals een hoog gebouw, de top van een berg of een open veld. Vooral de uitzichtpunten van Mount Fuji, de hoogste berg van Japan, zijn druk bezocht. Nieuwsbronnen houden de mensen op de hoogte over wanneer de zon in Japan opgaat. ‘Hatsuhinode’ staat voor hoop en vernieuwing. De mensen gaan op zoek naar een frisse en onbezorgde start van het nieuwe jaar. Veel Japanners die de jaarwisseling in het buitenland vieren, houden deze traditie in ere.
Over het algemeen zijn Japanners zich heel bewust van de eerste keer dat ze dingen in het nieuwe jaar doen. Zo beschrijft het begrip ‘hatsuyume’ bijvoorbeeld de eerste droom in het nieuwe jaar. De mensen geloven dat deze droom het verloop van het komende jaar voorspelt. Verder wordt er ook stilgestaan bij ‘hatsumode’ (het eerste bezoek aan de schrijn) en ‘hatsugama’ (de eerste theeceremonie). Bijzondere aandacht schenken aan al die eerste keren zorgt ervoor dat het lot je goedgezind is tijdens de komende maanden.
Nengajō: nieuwjaarswensen overbrengen via postkaarten
‘Nengajō’, Japanse nieuwjaarskaarten, zijn zeer populair tijdens ‘shōgatsu’. Men verstuurt deze kaarten aan vrienden en familie. Personen die ver weg wonen weten zo dat het goed gaat met hun dierbaren. Omdat er een enorme hoeveelheid kaarten verstuurd wordt, hebben Japanse postkantoren het enorm druk op 1 januari. Dit is de dag waarop de kaart moet aankomen. De nieuwjaarskaarten worden gekenmerkt met het woord ‘nengajō’. Ze zijn verkrijgbaar bij boekhandels. Op de kaart is ruimte voor een persoonlijke boodschap. Steeds vaker worden er echter unieke kaarten op de computer ontworpen. Wie veel kaarten verstuurt, stempelt voor het gemak de nieuwjaarswensen met een rubberen stempel op de kaart. Er is een groot aanbod aan designs. Vaak staat er op de kaart een dier uit de Chinese dierenriem. Populaire stripfiguren vormen ook een gewild motief. Als boodschap vermeldt de kaart de beste wensen en veel geluk voor het nieuwe jaar. De jongere generatie verstuurt de nieuwjaarswensen steeds vaker via de mobiele telefoon.
De speciale Japanse nieuwjaarskaart, ‘nengajō’ genaamd
Otoshidama: geld voor de kinderen
Op nieuwjaarsdag krijgen de kinderen kleine envelopjes met geld, de zogenaamde ‘pochibukuro’. In de enveloppen bevindt zich ‘otoshidama’, een geldbedrag dat aan de kinderen van het gezin wordt geschonken door de volwassenen. Een envelop bevat tot wel 10.000 yen (zo’n 81 euro). Meestal gebruiken de kinderen het geld om hun favoriete speelgoed te kopen. Soms zetten ouders een deel van het geld opzij om het te sparen voor hun kinderen. Kinderen ontvangen ‘otoshidama’ vanaf een heel jonge leeftijd (de baby- of peuterleeftijd), tot de leeftijd van 20 jaar. Op die leeftijd zijn ze volwassen. De enveloppen zien er prachtig uit, met populaire personages of een schattig motief. Ze worden over het algemeen gedurende de eerste drie dagen van het nieuwe jaar cadeau gedaan. Soms worden de enveloppen ook via de post verstuurd, wanneer er geen persoonlijke ontmoeting heeft plaatsgevonden. Mede dankzij dit gebruik leren de kinderen de waarde van geld kennen en het belang van sparen.
Osechi-ryōri: gerechten die lang bewaard kunnen worden
Osechi-ryori’ in een ‘jubako’
Onlosmakelijk met ‘shōgatsu’ verbonden: het eten van ‘osechi-ryōri’. Dit zijn traditionele Japanse borrelhapjes die tijdens de jaarwisseling worden opgediend. Deze traditie stamt uit de Japanse Heianperiode (794-1185). Van oorsprong is ‘Osechi-ryōri’ voedsel dat lang bewaard kan worden, omdat de winkels in Japan tijdens de vakantie gesloten waren. De verschillende hapjes worden efficiënt bewaard in speciale boxen, de zogenaamde ‘jubako’. Deze kunnen op elkaar worden gestapeld om ruimte te besparen. Bij de gerechten spelen zeevruchten een belangrijke rol, hoewel de variëteit van de gerechten is toegenomen in de loop der tijd. Elk gerecht heeft een speciale spirituele betekenis. ‘Kazunoko’ (haringkuit) staat bijvoorbeeld voor de wens om veel kinderen te mogen ontvangen in het nieuwe jaar. De presentatie van de gerechten is zeer belangrijk om de spirituele betekenis van elk gerecht te benadrukken. ‘Mochi’ (rijstcakes) mogen niet ontbreken bij ‘osechi-ryōri’. De gerechten worden een paar dagen van tevoren klaargemaakt, omdat de vrouwen op nieuwjaarsdag niet mogen koken. Kant-en-klare ‘osechi-ryōri’ kunnen gekocht worden bij een supermarkt of een buurtwinkel. De gerechten zijn verkrijgbaar vanaf zo’n 10.000 yen (zo’n 81 euro) en zijn voldoende voor meerdere personen.
Shōgatsu in het buitenland
In Düsseldorf bevindt zich, naast Londen en Parijs, een van de grootste Japanse gemeenschappen in Europa. De plaatselijke ‘Japanese Club’ (opgericht in 1964) organiseert veel activiteiten om de integratie van Japanners in Duitsland soepel te laten verlopen. Traditioneel wordt ‘shōgatsu’ samen met de lokale Duits-Japanse gemeenschap gevierd. Het EKO-house of Japanese culture in Düsseldorf nodigde in 2016 zowel boeddhisten als niet-boeddhisten uit om deel te nemen aan ‘joya no kane’, waarbij 108 keer de klokken werden geluid.
Waar ter wereld Japanners ook zijn: wanneer ze bij elkaar komen om ‘shōgatsu’ te vieren, luiden ze samen het nieuwjaar in en staan ze stil bij hun hoop en wensen voor het nieuwe jaar. Bovendien genieten ze bewust van de schoonheid van de natuur. De viering van ‘shōgatsu’ betekent dan ook veel voor de Japanners.
Foto credits:
De speciale Japanse nieuwjaarskaart, ‘nengajō’ genaamd, Source: Wikipedia-User “Halowand“, (CC BY-SA 3.0)
Osechi-ryori’ in een ‘jubako’. Bron: Wikimedia Commons, Source: Wikimedia Commons, (CC BY-SA 3.0)
